Ορισμός

«Η κυκλική οικονομία, ενστερνίζεται την ανάγκη να επανασχεδιάσουμε την οικονομία, με τέτοιον τρόπο που να μπορούμε να επανασχεδιάσουμε τα προϊόντα ούτως ώστε να μπορούν να κατασκευαστούν και να ξανακατασκευαστούν πάλι. Αυτός ο βιώσιμος τρόπος σκέψης βοηθά στο να εργαζόμαστε αποτελεσματικά σε όλες τις κλίμακες – για μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις, για οργανισμούς και ιδιώτες σε διεθνές και τοπικό επίπεδο.  Η στροφή προς μια περισσότερο κυκλική προσέγγιση, απαιτεί κυρίως μια συστημική αλλαγή που κτίζει μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα, παράγει επιχειρηματικές και οικονομικές ευκαιρίες και παρέχει περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη».  (Ίδρυμα Ellen Macarthur, 2020)

Πηγή: www.canva.com

To Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχει επισήμως ορίσει την Κυκλική Οικονομία ως ακολούθως:

«Μια κυκλική οικονομία είναι ένα βιομηχανικό σύστημα που είναι αποκαταστατικό  και αναγεννητικό εκ προθέσεως και σχεδιασμού. Αντικαθιστά την έννοια του τέλους του κύκλου ζωής με την έννοια της αποκατάστασης, στρέφεται προς τη χρήσης ανανεώσιμης ενέργειας, εξαλείφει τη χρήση τοξικών χημικών η οποία (χρήση) δυσχεραίνει την επαναχρησιμοποίηση και επιστροφή στη βιόσφαιρα και στοχεύει στην εξάλειψη των αποβλήτων μέσω του βελτιωμένου σχεδιασμού των υλικών, προϊόντων, συστημάτων και επιχειρηματικών μοντέλων».

Κυκλική Οικονομία- ανεπάρκεια πόρων

Στη σημερινή οικονομία, η κοινωνία επωφελείται των πολλών προϊόντων που υπάρχουν σε μεγάλη ποικιλία και καλύπτουν σχεδόν κάθε ανάγκη που ο ανθρώπινος νους μπορεί να φανταστεί!  Η αυξανόμενη αυτή ανάπτυξη όμως τροφοδοτείτο από τη συνεχόμενη χρήση των φυσικών πόρων.  Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, οι βιομηχανίες χρησιμοποιούν υπερβολικά και εκτεταμένα τους παγκόσμιους φυσικούς πόρους.  Αλλά με βάση τις καθαρά οικονομικές αρχές οι πόροι είναι ανεπαρκείς. Έτσι είναι αναμενόμενο ότι οι φυσικοί πόροι δεν θα είναι διαθέσιμοι για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι η ικανότητα του πλανήτη να αναγεννάται είναι μια πολύ αργή διαδικασία η οποία μπορεί να διαρκέσει εκατοντάδες χρόνια.

Για αυτόν τον λόγο, και με το καμπανάκι του κινδύνου να κτυπά  μια πιο κυκλική προσέγγιση όσον αφορά το πώς μειώνουμε την κατανάλωση, επαναχρησιμοποιούμε τα υλικά και τα προϊόντα και ανακυκλώνουμε τα απόβλητα είναι ουσιαστικής σημασίας αν θέλουμε να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τα προϊόντα που καλύπτουν όλες τις ανάγκες μας χωρίς να σπαταλούμε όλους τους φυσικούς πόρους και να προκαλούμε ζημιά στον πλανήτη!

Πηγή: www.canva.com

Κυκλική Οικονομία – Οφέλη

Γνωρίζεις ότι η υιοθέτηση μιας κυκλικής προσέγγισης θα μπορούσε να ενισχύσει την παραγωγικότητα σε πόρους της ΕΕ κατά 3% μέχρι το 2030, εξοικονομώντας σε κόστος 600 δισεκατομμύρια ευρώ ανά έτος και 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα από κάθε άλλο οικονομικό όφελος; (McKinsey & Company, Mapping out circular economy benefits, 2016).  Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Ας δούμε κάποια άλλα οφέλη.

Αλλά πρώτα, ας δούμε τις 3 βασικές αρχές του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας:

• Πρόληψη αποβλήτων και ρύπανσης εκ σχεδιασμού
• Διατήρηση προϊόντων και υλικών σε χρήση
• Αναγέννηση φυσικών συστημάτων

Μπορείς να φανταστείς τι θα συνέβαινε αν τα απόβλητα και η ρύπανση δεν υπήρχαν εξ΄ αρχής; Ή τι θα έλεγες για την οικοδόμηση ενός κόσμου που χρησιμοποιεί αυτά που του προσφέρονται χωρίς να τα καταστρέφει; Και τέλος τι θα γινόταν αν μπορούσαμε όχι μόνο να προστατεύσουμε το περιβάλλον αλλά να συμβάλουμε ενεργά στη βελτίωση;

Μια προσέγγιση κυκλικής οικονομίας θα μπορούσε πραγματικά να βοηθήσει στο να επιτευχθούν οι ακρογωνιαίοι λίθοι αυτού του μοντέλου.  Όσον αφορά την πρόληψη αποβλήτων και μόλυνσης μέσω σχεδιασμό, το μοντέλο κυκλικής οικονομίας, μπορεί, κατ’ ακρίβεια να σχεδιάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής δραστηριότητας έτσι που αυτές να μπορούν να αποφευχθούν. Σε μια προσπάθεια να χαρτογραφηθούν τέτοια παραδείγματα αρνητικών επιπτώσεων, μπορούμε να κάνουμε αναφορά σε επικίνδυνες ουσίες, ρύπανση του αέρα, της γης και του νερού κτλ.

Η κυκλική οικονομία, αν εφαρμοστεί για τη διατήρηση των αγαθών και των πόρων που χρησιμοποιούμε, επιτυγχάνει τον σχεδιασμό της μακροζωίας, της επαναχρησιμοποίησης, της ανακατασκευής και ανακύκλωσης των προϊόντων για να διατηρηθεί η κυκλοφορία των προϊόντων ολόκληρων ή μέρους τους και των υλικών στην οικονομία.  Επιπρόσθετα το μοντέλο Κ.Ο. δίνει μεγάλη έμφαση στην αποτελεσματική χρήση βιοτεχνολογικών προϊόντων με τέτοιο τρόπο ώστε να προωθούνται διαφορετικές χρήσεις αυτών των υλικών, ένας κύκλος δημιουργείται και αυτά τα υλικά κυκλοφορούν ανάμεσα στην οικονομία και τα φυσικά συστήματα. Τέλος, όσον αφορά τη βελτίωση του περιβάλλοντος, το μοντέλο κυκλικής οικονομίας επενδύει στη χρήση των ανανεώσιμων πόρων: ένα τυπικό παράδειγμα είναι ο τομέας της κινητικότητας, που ενθαρρύνει τη χρήση της ανανεώσιμης ενέργειας αντί των ορυκτών καυσίμων.

Με αναφορά πάλι στην ορισμό της έννοιας, η Κ.Ο. στοχεύει στο να βελτιώσει την απόδοση των πόρων και να αντιμετωπίσει την αστάθεια που μπορεί να επιφέρει στις επιχειρήσεις η κλιματική αλλαγή.  Το μοντέλο της Κ.Ο. έχει τόσα πολλά οφέλη σε πολλά επίπεδα (π.χ οικονομία, επιχειρήσεις, περιβάλλον και κοινωνία) και ως τέτοιο έχει την προοπτική να δημιουργήσει αξία τόσο σε συστήματα όσο και οικονομίες.

Το μοντέλο Κ.Ο βασίζεται στις έννοιες Μείωσε, Επαναχρησιμοποίησε, Ανακύκλωσε και είναι το ακριβώς αντίθετο του γραμμικού οικονομικού μοντέλου το οποίο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη λογική Πάρε, Φτιάξε, Χρησιμοποίησε και Αχρήστεψε που κατασπαταλά όλους τους φυσικούς πόρους και τους οδηγεί στην εξαφάνιση.

Πηγή: https://www.locusresearch.com/think/blog/2019/08/business-value-circular-economy

Πιο κάτω παρατίθενται οι κατηγορίες οφελών, οι οποίες και αναλύονται στη συνέχεια:

• Περιβαλλοντικά οφέλη
• Οικονομικά οφέλη
• Οφέλη κερδοφορίας για υπάρχουσες και καινούργιες επιχειρήσεις
• Οφέλη ανάπτυξης για υπάρχουσες και καινούργιες επιχειρήσεις

Πηγή: www.canva.com

Περιβαλλοντικά οφέλη

Όπως δηλώνεται και στην εισαγωγή αυτής της ενότητας, ένας από τους στόχους της Κυκλικής Οικονομίας είναι να επηρεάσει θετικά τα οικοσυστήματα του πλανήτη και να περιορίσει ή να ελέγξει την υπερβολική εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Με τον τρόπο αυτό η Κυκλική Οικονομία έχει τη δυνατότητα να μειώσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και τη χρήση πρώτων υλών. Με τον έλεγχο της χρήσης των συμβατικών πηγών ενέργειας (σύμφωνα με το γραμμικό μοντέλο) το περιβάλλον μολύνεται λιγότερο με το τελικό αποτέλεσμα να είναι καθαρότερος αέρας, νερό και εδάφη.  Όπως εισηγείται το μοντέλο η επαναχρησιμοποίηση και η αποϋλοποίηση έχουν ως αποτέλεσμα τις μειωμένες διαδικασίες υλικών και παραγωγής χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο το εύρος των γραμμών παραγωγής και η λειτουργικότητα των προϊόντων. Επιπλέον, αφού η παραγωγή αγαθών (όταν επιλέγεται το κυκλικό μοντέλο) βασίζεται σε ενεργειακά αποτελεσματικά συστήματα και μη τοξικά υλικά, επιτυγχάνεται πιο εύκολα η ανακύκλωση και προωθούνται πολλά οφέλη στην υγεία και στο περιβάλλον.

Οικονομικά οφέλη

Οι εταιρείες που επενδύουν τους πόρους τους σε νέες κυκλικές δραστηριότητες επωφελούνται από τις φθηνότερες μεθόδους παραγωγής χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την ποιότητα και την ίδια ώρα επιτυγχάνουν τη λειτουργικότητα των προϊόντων και των υλικών που αποσυναρμολογούνται και χρησιμοποιούνται εύκολα, έχει τη δύναμη να αυξήσει το GDP και να οδηγήσει σε οικονομική ανάπτυξη σύμφωνα με την αναφορά του McKinsey.  Επιπλέον, η κυκλική οικονομία φυσικά οδηγεί σε ένα μεγάλο ποσοστό εξοικονόμησης υλικών που έχει ως αποτέλεσμα σε μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους και καλύτερη οικονομική θέση ειδικά για τις ΜμΕ.

Πηγή: www.canva.com

Οφέλη κερδοφορίας για υπάρχουσες και νέες επιχειρήσεις

Η αποτελεσματικότητα υλικών και παραγωγής επιφέρουν αποτέλεσμα χαμηλότερου κόστους παραγωγής. Επιπλέον, οι υπάρχουσες και νέες επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τελείως νέες πηγές κέρδους. Χρησιμοποιώντας τα μοντέλα Κ.Ο. οι υπάρχουσες και νέες επιχειρήσεις είναι σε θέση να βρίσκουν νέες ευκαιρίες κέρδους ειδικά επειδή μπορούν να δημιουργήσουν νέα προϊόντα που απευθύνονται σε τελείως νέες αγορές καθώς μειώνουν τα κόστη τους με αποδοτικές τεχνικές ενέργειας και αποβλήτων. Το μοντέλο Κ.Ο εξαιτίας της κυκλικότητας του μπορεί επίσης να διασφαλίσει τη συνέχιση της προμήθειας που επίσης επηρεάζει θετικά την πιθανότητα κερδοφορίας των εταιρειών.

Οφέλη ανάπτυξης για υπάρχουσες και νέες επιχειρήσεις

Ίσως ένα από τα σημαντικότερα οφέλη που προσφέρει το μοντέλο Κυκλικής Οικονομίας είναι ότι δίνει τη δυνατότητα σε νέες επιχειρήσεις να δημιουργήσουν ζήτηση για νέες υπηρεσίες και νέες ευκαιρίες εργοδότησης. Και οι δύο παράμετροι είναι καλοί δείκτες της επιχειρηματικής ανάπτυξης. Τέτοια παραδείγματα μπορούν να αποτελέσουν:

• Πλατφόρμες πωλήσεως προϊόντων που διευκολύνουν τη μακρύτερη διάρκεια ζωής ή ψηλότερη διευκόλυνση προϊόντων
• Επανακατασκευή μερών και εξαρτημάτων και η αποκατάσταση των προϊόντων παρέχοντας εξειδικευμένη γνώση
• Εφοδιαστικές εταιρείες που στηρίζουν την επαναεισαγωγή των προϊόντων που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους στην παγκόσμια αγορά.

Η μετάβαση προς το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη μείωση στη χρήση των πρώτων υλών. Αυτού μπορεί επίσης να σημαίνει ότι περισσότερα ανακυκλώσιμα υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν, πράγμα που βοηθά τις επιχειρήσεις να εξαρτώνται λιγότερο από την αστάθεια των τιμών των πρώτων υλών. Η Κ.Ο. επίσης βοηθά τις εταιρείες ( και σε ένα βαθμό τις προστατεύει) από κρίσεις που θα μπορούσαν να ξεσπάσουν στο παγκόσμιο, γεωπολιτικό σκηνικό που μπορεί να είναι καταστροφικές για τις αλυσίδες εφοδιασμού.  Το μοντέλο της Κ.Ο. δίνει στις εταιρείες την ελευθερία να βασίζονται στις δικές τους εφοδιαστικές αλυσίδες πράγμα που τις κάνει περισσότερο ανθεκτικές σε περιπτώσεις αντιμετώπισης αρνητικών παγκόσμιων γεγονότων.

Δεδομένης της πρόσφατης πανδημίας (Κορωναίος-Covid-19) είναι ουσιαστικό να σημειώσουμε ότι η Κ.Ο. είχε προταθεί ως ένα εξαιρετικό οικονομικό μοντέλο ανάκαμψης. Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα από το ίδρυμα Ellen McArthur αναφέρει ότι «μια κυκλική οικονομία προσφέρει ένα βατό μονοπάτι προς τη μείωση του άνθρακα και μια ευοίωνη ανάκαμψη». [1]

Σας συνιστούμε να διαβάσετε αυτή την έκθεση ακολουθώντας τον σύνδεσμο που παρατίθεται για να κατανοήσετε καλύτερα πώς το μοντέλο Κ.Ο. ανοίγει τον δρόμο για ένα μέλλον ευοίωνο και με μειωμένη χρήση άνθρακα, ακόμα και σε δύσκολους καιρούς πανδημιών ή φυσικών καταστροφών: https://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/The-circular-economy-a-transformative-Covid19-recovery-strategy.pdf

Η Κυκλική Οικονομία και η ΕΕ

Πηγή: www.canva.com

Το ότι η ΕΕ τοποθετεί την Κ.Ο. πολύ ψηλά στη μελλοντική της ατζέντα, είναι πολύ ενθαρρυντικό.  Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή αυτής της ενότητας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει τη μετάβαση της οικονομίας της ΕΕ σε περισσότερο κυκλική και βιώσιμη, πολύ ψηλά στις προτεραιότητες της.  Η μετάβαση μπορεί να βοηθήσει τα Κράτη Μέλη να πραγματοποιήσουν τα σχέδια ανάκαμψης της ΕΕ.  Αφού πραγματοποιηθεί αυτός ο στρατηγικός στόχος (ο οποίος πρέπει να αναφέρουμε ότι θα πάρει χρόνια), η ΕΕ μπορεί να προωθήσει μια περισσότερο ανθεκτική και στρατηγικά αυτόνομη εικόνα, ο τελικός στόχος είναι να βοηθηθούν τα καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα στο να κατακτήσουν την αγορά της ΕΕ, χρησιμοποιώντας ψηφιακές τεχνολογίες οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων, δευτερευουσών πρώτων υλών κτλ. Επιπλέον η Επιτροπή στοχεύει στη βελτίωση των υφιστάμενων περιβαλλοντικών υποδομών ιδιαίτερα  της διαχείρισης αποβλήτων και υδάτινων πόρων, της μείωσης της ρύπανσης, της προστασίας της υγείας και της ευημερίας των Ευρωπαίων πολιτών από διάφορους κινδύνους και αρνητικές επιπτώσεις.[1]

Στα πλαίσια αυτού του στρατηγικού προσανατολισμού προς τη βιωσιμότητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πρόσφατα εγκρίνει και υιοθετήσει το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία. Το Σχέδιο είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και ένα σημαντικό στοιχείο της ατζέντας της ΕΕ για βιώσιμη ανάπτυξη. Ένας αριθμός πρωτοβουλιών έχει ανακοινωθεί που περικλείει ολόκληρο τον κύκλων ζωής των προϊόντων από την ανάπτυξη και τον σχεδιασμό τους στην υιοθέτηση διαδικασιών Κ.Ο., προώθηση προτύπων βιώσιμης κατανάλωσης κτλ. Η πιο καίρια πρωτοβουλία, όμως, είναι αυτή σύμφωνα με την οποία οι πόροι διατηρούνται στην οικονομία της ΕΕ για όσο το δυνατόν περισσότερο και είναι γι’ αυτό που προωθείται μια σειρά από νομοθετικά (αλλά επίσης και μη-νομοθετικά μέτρα) με τελικό στόχο να δημιουργηθεί πραγματική ανάπτυξη και ευκαιρίες αξίες στην οικονομία της ΕΕ.[2]

Το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία, συμπεριλαμβάνει τα ακόλουθα βασικά μέτρα:

• Καθιέρωση βιώσιμων προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Αγορά
• Ενδυνάμωση του Ευρωπαίου πολίτη και του αγοραστικού κοινού
• Επικέντρωση και προώθηση τομέων με υψηλή κυκλικότητα, π.χ. ICT, κινητικότητα, τομέας συσκευασίας, διαχείριση αποβλήτων και πλαστικών, υφαντουργία και άλλα
• Εφαρμογή αποτελεσματικών πολιτικών διαχείρισης αποβλήτων για να διασφαλιστεί η μείωση των αποβλήτων
• Προώθηση κυκλικότητας με τέτοιο τρόπο που θα εξυπηρετεί τους ανθρώπους, περιοχές και πόλεις
• Να ηγείται και να συμμετάσχει σε παγκόσμιες προσπάθειες στην κυκλική οικονομία

*Προσαρμογή από την επίσημη ιστοσελίδα της ΕΕ για την Κ.Ο.

Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις της ΕΕ, στις 10 Νοεμβρίου 2020, η Επιτροπή υιοθέτησε το πρώτο ορόσημο του Σχεδίου Δράσης: μια πρόταση για έναν Κανονισμό για εκμοντερνισμό της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας όσον αφορά στις μπαταρίες. Σύμφωνα με αυτή την ανακοίνωση «ο στόχος είναι οι μπαταρίες που τοποθετούνται στις αγορές της ΕΕ να είναι περισσότερο βιώσιμες, κυκλικές, να έχουν καλύτερη απόδοση και να είναι ασφαλείς καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, να συλλέγονται, να αναπροσαρμόζεται η χρήση τους και να ανακυκλώνονται, με αποτέλεσμα να γίνονται μια πραγματική πηγή κρίσιμων πρώτων υλών».

Μπορείτε να έχετε πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Κυκλική Οικονομία σε αυτόν τον σύνδεσμο (https://circulareconomy.europa.eu/platform/) ένας κοινός χώρος όπου μπορείτε να αναζητήσετε όλες τις τελευταίες λεπτομέρειες για την κυκλική οικονομία, να συμμετάσχετε στον ενεργό διάλογο της ΕΕ για αυτόν τον τομέα, να αναζητήσετε καλές πρακτικές και να έχετε πρόσβαση σε ιδέες για το πώς μπορείτε να μετατρέψετε το επιχειρηματικό σας μοντέλο σε ένα καθαρά κυκλικό μοντέλο!

Πηγή: https://www.cec4europe.eu/european-circular-economy-stakeholder-platform/?cn-reloaded=1

[1] https://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/The-circular-economy-a-transformative-Covid19-recovery-strategy.pdf

[2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/TXT/?qid=1600708827568&uri=CELEX:52020DC0575

[3] https://ec.europa.eu/environment/circular-economy/